Dziedzictwo Kulturowe Gminy Chodel
Kościół p.w. Św. Trójcy i Narodzenia Najświętszej Marii Panny, najcenniejszy zabytek w Gminie Chodel. Niezwykle oryginalna sakralna budowla. Ufundowany w I połowie XVI w., przez Bernarda Maciejowskiego - kasztelana lubelskiego, pana na Chodlu z przyległościami. Konsekrowany w dn. 28 sierpnia 1584 r. przez biskupa Hieronima Rozdrażewskiego. Powstał na pograniczu dwóch epok, gotyku i renesansu i dlatego pod względem stylistycznym łączy w sobie te dwie cechy architektoniczne. Kościół jest orientowany na wschód, jednonawowy, z potężną 35 m wieżą frontową - od ziemi w rzucie czworoboczną, od trzeciej kondygnacji półokrągłą z frontu. Zbudowany z cegły gotyckiej-jednopalcówki, o wymiarach około 42 m długości, 25 szerokości i 16 wysokości. Cała elewacja zewnętrzna świątyni jest nieotynkowana. Grube mury, wysoka wieża i zamurowane otwory strzelnicze świadczą o obronnym charakterze budowli. Przed kościołem jest Plac Maryjny z rzeżbami sakralnymi (fot. 5). |
||||
|
||||
Prezbiterium węższe i niższe o sklepieniu gotyckim, nawa sklepiona kolebkowo z lunetami. Po obydwu stronach prezbiterium gotyckie zakrystie z salami na piętrze (dawne kaplice). Osiemnastowieczny ołtarz główny, w stylu barokowym, w nim siedemnastowieczny obraz Matki Boskiej Loretańskiej przeniesiony w 1785 roku z dawnego kościoła jezuitów na wyspie. Obraz Matki Bożej Loretańskiej namalowany na desce o rozmiarach 207 na 111 cm, prawdopodobnie w Weronie. Nazwisko wykonawcy pozostaje nieznane. Obraz przedstawia Matkę Bożą z Dzieciątkiem Jezus - na welwetowym, czerwonym tle. Postacie (oprócz głowy i szyi) okrywa srebrna sukienka z ręcznie wykutymi, złoconymi ozdobami. Dodatkową ozdobę stanowią wota dziękczynne w postaci korali, pierścieni, medalionów - dopinane przez wiernych do obrazu od końca XVIII w. Ambona (fot. 3) została przeniesiona do Chodla w XIX w. z lubelskiej fary św. Michała. Do cennych elementów wyposażenia kościoła parafialnego pw. Św. Trójcy, należy chrzcielnica piaskowcowa sygnowana datą 1613 r. (fot. 4). Płaskorzeźba przedstawiająca prawdopodobnie drugą małżonkę fundatora kościoła Bernarda Maciejowskiego (fot. 5) |
||||
Do parafii chodelskiej obraz przywieziony został w wieku XVII, na prośbę Mikołaja Zebrzydowskiego. W niedługim czasie, w sąsiedztwie kapliczki powstała wioska Loret, która na przełomie XVII/XVIII w., stała się miejscem pielgrzymkowym, słynącym łaskami. Ze względu na rozszerzający się kult maryjny, w roku 1746 na miejscu drewnianej kapliczki położono kamień węgielny pod budowę nowej świątyni. Budowę zakończono w roku 1750, użytkowanie zaledwie 23 lata później, tj., do kasaty zakonu jezuitów w 1773 r. Projektant oraz budowniczy kościoła są nieznani, ale wzór stanowiła dla nich z pewnością katedra lubelska. Kościół, posiadał cechy architektury późno barokowej. |
||||
Obraz MB Loretańskiej umieszczono w głównym ołtarzu barokowej świątyni. Po kasacie zakonu w 1773 r., kościół pozbawiony opieki, uległ zniszczeniu – do dziś zachowały się jedynie ruiny. Dwanaście lat po kasacie zakonu jezuitów, tj. w roku 1785, prepozyta chodelski ks. Jakub Gajewski przeniósł cudowny obraz MB Loretańskiej z niszczejącej świątyni na Lorecie do kościoła p.w. Św. Trójcy w Chodlu. Ruiny kościoła w Lorecie stanowią jeden z najciekawszych i tajemniczych zabytków w woj. lubelskim. Warto jeszcze dodać, że do zabytku można sie dostać tylko łódką. | ||||
Kościół p.w. Św.Macieja Apostoła i Św. Katarzyny w Ratoszynie. Wzniesiony w latach 1907-1911, wg projektu Józefa Piusa Dziekońskiego. Inicjatorem i kolatorem budowy był Ludwik Nowakowski, właściciel dóbr ratoszyńskich i chodelskich. Neogotycki kościół ze względu na zastosowanie bezwieżowej fasady jest jako ewenementem w twórczości Dziekońskiego. Podstawowy materiał konstrukcyjny, wypełniający i dekoracyjny budowli stanowi cegła. W celu ochrony wartości widokowych zabytku wpisem do rejestru objęto również bezpośrednie otoczenie wokół kościoła, w tym zieleń oraz drewnianą dzwonnicę. Dzwonnica przy kościele p.w. Św. Macieja Apostoła i Św. Katarzyny wybudowana w I połowie XVIII w., w stylu barokowym. Posiada konstrukcję słupowo – ramową, jest prostokątna, dwukondygnacyjna z czterolistnymi otworami dzwonowymi w kondygnacji górnej. |
||||
|
||||
Fot. 1 - zespół dworsko – parkowy z przełomu XVIII i XIX w. w Ratoszynie. Dwór wybudowany ok. 1770 r., przez rodzinę Nowakowskich, ówczesnych właścicieli dóbr ratoszyńskich. Dwór w stylu barokowym, na planie litery H z dwoma bocznymi alkierzami, i prostokąta z częścią centralną. Do dnia dzisiejszego wokół dworu zachowały się pozostałości dawnego ogrodu. Oprócz wspomnianego już drewnianego młyna w Kolonii Borów w Gminie Chodel znajdują się jeszcze dwa młyny. To pozostałości po dawnych tradycjach młynarskich, która opierała się na bystrej rzece Chodelce. Jeden młyn murowany jest w Majdanie Borowskim (fot. 2), a drugi drewniany w Radlinie (fot. 3). Współcześnie również powstają obiekty sakralne wzbogacając dziedzictwo tej ziemi. Niedawno pwstała np. kapliczka św. Ambrożego, patrona pszczelarzy w miejscowości Granice (fot. 4). Powstała też nowa kaplica w miejscowości Świdno (fot. 5). |
||||
W samym Chodlu są również ciekawe znaki wiary: statua Matki Boskiej z 1912 r. (fot. 1) i kapliczka z 1904 r., (fundator A.Winiarski) (fot. 2). O tragicznym okresie okupacji niemieckiej przypomina pomnik na rynku (fot. 3). Rynek w Chodlu otacza częściowo zachowana, małomiasteczkowa zabudowa z okresu międzywojennego (fot. 4). Całość historycznego układu wraz z rynkiem i siecią ulic znajduje się w strefie ochrony konserwatorskiej. Budynek straży pożarnej – kina „Wrzos” (fot. 5). Założony wg projektu B. Kelles – Krauze ok. 1920 r., na planie dwu prostokątów, przykryty czterospadowym dachem. |
||||
Turystyka w Gminie Chodel
Gmina Chodel ze swoimi skupiskami łąk i lasów, a w szczególności doliną rzeki Chodelki, może służyć rekreacji i wypoczynkowi. Zaczyna się tu rozwijać na małą skalę agroturystyka, nastawiona na wypoczynek weekendowy dla mieszkańców dużych miast, chcących się oderwać od zgiełku i hałasu dnia codziennego. W Chodlu znajduje się piękny zalew o powierzchni 7 ha lustra wody, z możliwością rozbudowy do koło 13 ha, zasilany przez rzekę Chodelkę (fot. 5) i okoliczne źródła. Zalew otoczony jest lasami sosnowymi, co stwarza swoisty mikroklimat. Zalew jest systematycznie zarybiany. | ||||
O dużych walorach krajobrazowo-kulturalnych pozostałego terenu gminy decyduje szczególna atrakcyjność wizualna dzięki zachowaniu tradycyjnego układu różnych form użytkowania terenu (pola uprawne, użytki zielone, lasy, wody). Natomiast o walorach kulturowych wielu wsi, usytuowanych wzdłuż głównych dróg, decydują: kapliczki przydrożne, młyny, układ przestrzenny budowli mieszkalnych, jak i gospodarskich, często wzbogaconych elementami cennymi kulturowo (ogrody dworskie i zabytki sakralne). Szansą na wykorzystanie walorów dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego w celach turystycznych obszaru jest bliskość Lublina (39,3 km), stolicy województwa, będącego znaczącym ośrodkiem administracyjnym, akademickim, kulturalnym, przemysłowym i gospodarczym. Bliskość rozwiniętych ośrodków turystycznych - Nałęczowa (30,3 km) oraz Kazimierza Dolnego (35,8 km) również wpływa na atrakcyjność tego obszaru i umożliwia zwiedzanie tych miejscowości podczas pobytu na terenie gminy Chodel. Niedaleko Chodla znajdują się również inne ciekawe miejsca, są to: grodzisko w Chodliku z VIII-IX wieku, Wąwolnica, będąca miejscem kultu maryjnego i centrum pielgrzymkowym, a także Rąblów - lubelska stolica sportów zimowych. | ||||
Perspektywy rozwoju Gminy Chodel
Chodel wprawdzie oficjalnie nie posiada posiada praw miejskich, ale swym stylem i kolorytem przypomina miasteczko. W zabykowy układ rynku wkomponowane są nowe kamienice. W Chodlu jest nowoczesny system bankowy, historyczny rynek został zrewitalizowany a nawierzchnia chodników wyremontowana. Rozpoczyna się właśnie (2013 r.) budowa obwodnicy i mostu na Wiśle w Kamieniu. Z pewnością zwiększa to możliwości rozwoju gospodarczego i społecznego. | ||||
Gmina Chodel stworzyła bardzo przyjazne warunki oświatowe dla najmłodszego pokolenia. Historyczny rynek w Chodlu to można powiedzieć duży skwer pełen zieleni i plac zabaw dla dzieci (fot. 1). Warto chyba zaprezentować główne placówki edukacyjne w gminie. Fot. 2 - Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II w Chodlu Tel./fax: (081) 829-15-16 Fot. 3 i 4 - Szkoła Podstawowa w Chodlu im. ks. Jana Twardowskiego Tel./fax: (081) 829-10-24, 30 www.spipchodel.republika.pl Fot. 5 - Przedszkole Samorządowe w Chodlu Tel.: (081) 829-14-45 |
||||
Fot. 1, 2 i 3 - Szkoła Podstawowa w Granicach Tel.: (081) 829-42-95 Fot. 4 - Punkt przedszkolny w Granicach (finansowany ze środków UE) Tel.: (081) 829-42-95 Fot. 5 - Świetlica z boiskiem sportowym w ........ | ||||
Fot. 1 i 2 - Punkt przedszkolny w Ratoszynie (finansowany ze środków UE) Tel.: (081) 829-34-63 Fot. 3, 4 i 5 - Gimnazjum Publiczne w Ratoszynie (w ramach Zespołu Szkół). | ||||
Podstawową funkcją gospodarczą gminy jest gospodarka rolna. Powierzchnia użytków rolnych stanowi 73,1% obszaru gminy. Uwarunkowania agroklimatyczne predysponują obszar gminy do produkcji ogrodniczej i wykorzystywane są przez znaczące w skali powiatu ukierunkowanie gospodarki rolnej na sadownictwo i ogrodnictwo. Powierzchnia gruntów pod sadami wynosi ok. 1510 ha, z czego ok. 550 ha powierzchni zajmują drzewa owocowe (jabłonie, wiśnie, śliwy, czereśnie), 940 ha plantacje krzewów owocowych i jagodowych (porzeczki, maliny, aronie). W produkcji rolnej istotne znaczenie posiada również uprawa zbóż, roślin okopowych, truskawek. Na przestrzeni dwóch ostatnich lat liczba podmiotów gospodarczych w gminie ulega zwiększeniu. W roku 2009 na terenie gminy działalność prowadziło 429 podmiotów. becnie na terenie gminy funkcjonują dwa znaczące w skali regionu zakłady przetwórstwa rolno – spożywczego, tj. Zakład Przetwórstwa Owoców i Warzyw „Fruktosad” Sp. w Ratoszynie (fot. 4) oraz Gorzelnia w Ratoszynie.W Gminie Chodel jest dobrze rozwinięta sieć opeki zdrowotnej i opieki weterynaryjnej. Fot. 5 - Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "SEMPER". Ośrodek Zdrowia w Ratoszynie. | ||||