czwartek, 13 sierpnia 2020 r. Dzisiaj imieniny: Diany, Hipolita, Kasjusza

Polska prowincja

  • rozmiar:
  • A
  • A
  • A

Stary Brus

Image

Informacje

Na zdjęciu budynek Urzędu Gminy Stary Brus (zobacz na mapie).

 

Gmina Stary Brus leży w pow. włodawskim, w woj. lubelskim. Na terenie gminy znajduje się 15 sołectw i 19 miejscowości. Gmina Stary Brus sąsiaduje z gminami: Sosnowica, Urszulin, Dębowa Kłoda, Wyryki i Hańsk. Powierzchnia gminy wynosi 133,4 km²,  z czego 44,6% zajmują użytki rolne, a 41,8% lasy i zadrzewienia. Przez teren gminy przepływa rzeka Włodawka, prawy dopływ Bugu. Prawie cała gmina leży w zlewni rzeki Bug.

Nazwa miejscowości Stary Brus pojawia się dopiero po II wojnie światowej. Pierwsza wzmianka o Brusie pochodzi z  1485 r. Wieś lokowana była na prawie niemieckim przed 1492 r., gdy należała do ziemi chełmskiej i parafii Sawin.

Brus wielokrotnie zmieniał właścicieli a wśród najważniejszych rodów, które wywarły znaczący wpływ na dzieje gminy, należy wymienić Hańskich. Założyli oni np. wieś Kołacze.

Na początku XIX w. Brus był już dość dużą osadą, naliczono tu bowiem 1 1827 r. 80 domów i 415 mieszkańców. W 1921 r. miejscowość dzieliła się na Bruss i folwark. We wsi mieszkało 488 osób w 94 domach. Większość stanowili prawosławni - 311 osób, katolikó 148, a Żydów 29. Dzedziczką majątku była Józefa Załuska, a folwark obejmował 750 ha.

 

Strona główna | Stary Brus |

Gmina Stary Brus - wizualizacja
Stary Brus (fot. 1) charakteryzyje się zwartą zabudową i można tu spotkać wiele ciekawych domów z okresu przedwojennego. Gmina w większości położona jest na obszarze Polesia Zachodniego , a typowy krajobraz tej krainy to pdmokłe łąki z kępami drzew (fot. 2). Przez teren gminy przepływa rzeka Włodawka (fot. 3), prawy dopływ Bugu. Gmina posiada duże zalesienie (fot. 4), które wynosi 41,8% ogólnej powierzchni. Ciekawym elementem krajobrazu gminy jest niewątpliwie duży kompleks stawów w Starym Brusie (fot. 5).  


Najważniejszy zabytek Starego Brusa - kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej (fot. 1). Najstarszy zabytek gminy Stary Brus - cerkiew prawosławna w Holi z 1702 r. (fot. 2). Obok cerkwi w Holi jest skansen, którym opiekuje się Towarzystwo Miłośników Skansenu Kultury Materialnej  Chełmszczyzny i Podlasia (fot. 3). W Holi jest również unicki cmentarz z przełomu XVIII i XIX w. (obecnie prawosławny), z drewnianą kaplicą z 1846 r. (fot. 4). Ważnym miejscem w gminie jest również Krowie Bagno, które kiedyś należało do największych obszarów bagiennych w Polsce (fot. 5).

 

 

Historia i kultura Gminy Stary Brus

 

 

 

Najciekawszym świadectwem wielokulturowości tego regionu jest cerkiew w Holi. Hola już w 1588 r. była siedzibą parafii prawosławnej. Po unii brzeskiej cerkiew została przekształcona na unicką. Zabytkowa cerkiew pw. Św. Antoniego Pieczerskiego i św. Paraskiewy została wzniesiona w 1702 r. jako unicka, w miejscu starszej świątyni. Poprzednia została spalona, jak cała wieś, za stawianie oporu szwedzkiemu najeźdźcy. Do 1795 r. Hola znajdowała się w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Niedaleko stąd, między Sosnowicą a Holą , przebiegała granica Korony i Litwy. Na początku XIX w. cerkiew przebudowano i wyremontowano. W 1875 r. cerkiew przemianowano na prawosławną. Cerkiew jest drewniana, na planie prostokąta. Obok drewniana dzwonnica z XVIII w.


 
Skansen w Holi istnieje od 1985 r. Na pierwszym planie chałupa z końca XIX w. z Wyryk (fot. 1). Z Wyryk pochodzi również kapliczka z XIX w. (fot. 2). Ciekawym obiektem jest stodoła z XIX w., której ściany zostały wyplecione z wikliny. Pochodzi ona z Okczyna-Kostomłot (fot. 3). Wiatrak "koźlak" z pocz. XX w. sprowadzony został z Wołoskowoli (fot. 4). Są też ule "kołody" z Holi (fot. 5).





Na pocz. XIX w. w Brusie powstała cerkiew unicka. W 1875 r. cerkiew unicka została przemianowana na cerkiew prawosławną. W 1918 r. świątynię rekoncyliowano na kościół rzymsko – katolicki. Teraz jest to najważniejszy zabytek Starego Brusa (fot. 1 i 2). Na szczególną uwagę zasługuje stojący w dawnym majątku dworskim klasycystyczny spichlerz z poł. XIX w., wzbogacony neogotyckimi elementami (fot. 3 i 4). W założonym jeszcze w XVIII w. parku dworskim stoi klasycystyczna kapliczka z poł. XIX stulecia. We wnęce figura N.P. Marii Niepokalanie Poczętej (fot. 5).



W Nowym Brusie znajduje się niewielki, prywatny skansen "Zagroda Poleska". Można tu podziwiać piękno dawnej, drewnianej architektury. Wewnątrz dawnej chaty pieczołowicie odtworzono przedmioty codziennego użytku, jakimi posługiwali się nasi dziadkowie.

Turystyka w Gminie Stary Brus

 

 

 
W Starym Brusie zachowała się jeszcze zharmonizowana zabudowa z charakterystycznymi, dwuspadowymi dachami (fot. 1 i 2).  Ciekawostką jest też niewątpliwie olbrzymia stodoła, która ma już status zabytku (fot. 3). Można też podziwiać piękne pejzaże, nieskażone przemysłem (fot. 4). Teren gminy to także atrakcyjne obszary łowieckie (fot. 5).


 
Na rzece Włodawka w miejscowości Kołacze jest przystań kajakowa (fot. 1). Odbywają się tu spływy kajakowe, które kończą się we Włodawie. Atrakcją turystyczną jest też niewątpliwie Krowie Bagno (fot. 2 i 3), które podlega ochronie przez Europejską sieć Natura 2000. Ta dawna topiel kiedyś budziła grozę. Melioracje, rozpoczęte w czasie II wojny światowej zintensyfikowano w latach 60 –tych i 70 –tych. Dzisiaj z dawnego bagniska zostały tylko mokre łąki i piękno krajobrazu. Warto również odwiedzić ścieżkę dydaktyczno– przyrodniczą „Kołacze – czyli kołatanie do wrót przyrody”
(fot. 4 i 5).


Kompleks stawów w Starym Brusie ma duże znaczenie gospodarcze, ale jest także sporą atrakcją turystyczną. W Kołaczach turyści znajdą wytchnienie w Karczmie Poleskiej. Czekają tu gościnne pokoje z łazienką oraz smakołyki kuchni regionalnej, ukraińskiej i żydowskiej. Przy karczmie jest mini-skansen.

 

 

Filmy o Gminie Stary Brus





Odpust prawosławny w Holi.