sobota, 23 stycznia 2021 r. Dzisiaj imieniny: Ildefonsa, Rajmunda, Klemensa

Polska prowincja

Dubienka

Image

Informacje

Na zdjęciu powyżej - neobarokowy kościół w Dubience.

Historia Dubienki.

Pierwsza źródłowa informacja o istnieniu miejscowości pochodzi z roku 1472. Miasto 1588–1939 na dawnym szlaku handlowym z Wielkopolski i Mazowsza przez Chełm do Kijowa, zw. Drogą Królewską; w XVI i XVII w. ośrodek handlu (spław drewna oraz zboża Bugiem) i szkutnictwa; port rzeczny. Dubienka zwana niegdyś Dębnem lub Dubnem była miastem królewskim i ma bogatą przeszłość historyczną. Korzystne położenie przy szlaku wodnym sprawiło, że w 10 lutego 1588 otrzymała ona przywilej lokacyjny od króla Zygmunta III Wazy. Miasto otrzymało szereg przywilejów, oraz w użytkowanie okoliczne łąki, lasy i wody. Szybko się rozwijało, słynęło z handlu i szkutnictwa. W 1592 starosta horodelski, wojewoda podolski Jan Sienieński uposażył kościół parafialny w Dubnej pw. św. Trójcy, a w 1599 – cerkiew, prawdopodobnie prawosławną. Świątynia ta przyjęła następnie unię. W XVIII w. w Dubience znajdowała się parafia unicka z drewnianą cerkwią W 1648 dotarli do Dubna Tatarzy, którzy spalili miasto, w tym także ratusz ze wszystkimi księgami miejskimi. Pomimo, że miasto było silnie obwarowane, w połowie XVIII wieku zrujnowały je wojny kozackie i dopiero pod koniec wieku nastąpił jego kolejny rozkwit. W tym też czasie utrwaliła się nowa nazwa – Dubienka. W mieście czterokrotnie bawił król Stanisław August Poniatowski. Podczas podróży z Warszawy na Podole w 1781 król zatrzymał się 13 października i 3 grudnia w drodze powrotnej. Kolejna podróż z Warszawy do Kaniowa odbywała się w 1787. W czasie tej podróży król zatrzymał się w Dubience dnia 5 marca i 3 czerwca w drodze powrotnej. W 1789 r. Dubienka została stolicą województwa bełskiego i powiatu dubienieckiego. W okolicy znajduje się pole bitwy stoczonej 18 lipca 1792 przez Tadeusza Kościuszkę. Została ona upamiętniona w 1861 usypaniem kopca ziemnego na południowym skraju wsi Uchańka. W 1964 został on odnowiony i częściowo zrekonstruowany, obecnie ma wys. 10 m, a na szczycie trzy maszty. Od 1795 w zaborze austriackim, od 1806 w Księstwie Warszawskim, od 1815 w Królestwie Polskim. W 1830 stacjonował tu 3 szwadron 4 Pułku Ułanów.

W XIX wieku nastąpiło zahamowanie rozwoju miasta, co spowodowane było m.in. budową linii kolejowej, która ominęła Dubienkę. W 1875, wskutek likwidacji unickiej diecezji chełmskiej, parafia unicka w Dubience przeszła do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Od 1878 przy prawosławnej cerkwi działała szkoła. W końcu XIX w. świątynia prawosławna spłonęła, toteż w 1908 na jej miejscu wystawiony został nowy sakralny budynek murowany. W 1920 pod Dubienką stoczono jedną z bitew wojny polsko-bolszewickiej.

W czasie okupacji hitlerowskiej osada była silnym ośrodkiem ruchu oporu. W 1942 Niemcy utworzyli getto (ok. 3 tys. osób, większość zginęła w Sobiborze). 21 lipca 1944 wojska radzieckie po sforsowaniu Bugu zdobyły Dubienkę. 23 lipca do Dubienki weszły oddziały 2 dywizji piechoty WP im. J. H. Dąbrowskiego (w 30. rocznicę tego wydarzenia ustawiony został pomnik - czołg). Do 1951 w okolicy aktywnie działały oddziały UPA, WiN i NSZ. 


Przynależność administracyjna

ok. 875–894 – państwo wielkomorawskie;
X wiek – położenie w obszarze Grodów Czerwieńskich;
1018 – Grody Czerwieńskie zostają przyłączone do Polski;
po 1054 – Grody Czerwieńskie wchodzą w skład księstwa wołyńskiego;
ok. 1340–1376 – dzielnica chełmsko-bełska;
1462 – przyłączenie ziemi bełskiej do Korony, teren wsi Dubna znajduje się w powiecie horodelskim;
1472 – wieś Dubna, województwo bełskie, powiat horodelski;
1772–1776 – zabór austriacki, od 1773 – cyrkuł zamojski;
1776–1794 – Rzeczpospolita;
1795–1803 – zabór austriacki, cyrkuł chełmski;
1803–1809 – zabór austriacki, cyrkuł włodawski;
1809–1815 – Księstwo Warszawskie;
1815–1837 – zabór rosyjski, Królestwo Polskie, województwo lubelskie;
3 lutego 1834 – likwidacja starostwa dubienieckiego;
1837–1866 – zabór rosyjski, Królestwo Polskie, gubernia lubelska;
1866–1912 – zabór rosyjski, gubernia lubelska;
1912–1915 – gubernia chełmska;
1915 – generał-gubernatorstwo kijowskie;
1915–1918 – generał-gubernatorstwo lubelskie;
1918–1939 – Rzeczpospolita Polska, województwo lubelskie, powiat hrubieszowski, gmina miejska Dubienka;
1939–1944 – okupacja niemiecka, Generalne Gubernatorstwo, dystrykt lubelski, powiat Hrubieszów;
1939–1940 – likwidacja urzędu miejskiego w Dubience;
1944–1975 – Polska, województwo lubelskie, powiat hrubieszowski, gmina Dubienka;
od 1975–1998 – województwo chełmskie;
od 1998 – województwo lubelskie, powiat chełmski.

 

 

         Gmina Dubienka - wizualizacja

 


Gmina Dubienka leży w Obniżeniu Dubieńskim (Polesie Wołyńskie) i jest jednym z najbardziej wysuniętych na wschód miejsc w Polsce. Stanowi też wschodnią rubież Unii Europejskiej. Gmina Dubienka opiera się o rzekę Bug (fot. 1), która determinuje krajobraz pod względem przyrodniczym. Rzeka tworzy liczne rozlewiska, starorzecza i rozległe, nadrzeczne łąki (fot. 2 i 3). Sama miejscowość Dubienka posiada liczne ślady historycznej przeszłości, w tym dawny ratusz (fot. 4) i charakterystyczną dla wchodniej Polski drewnianą architekturę (fot. 5).




 



Dziś Dubienka to duża wieś położona w dolinie Bugu, oddalona 36 km od Chełma. W latach 1588 - 1939 była miastem. Miejscowość posiada bardzo bogatą historię, była nawet miastem królewskim – tj. miastem Korony Królestwa Polskiego. Historia nie oszczędzała Dubienki i przez miejscowość przetaczały się wojny, pożary i zniszczenia. Stojący na rynku czołg przypomina o walkach z okresu II wojny światowej (fot. 2). W pobliskiej Uchańce jest kopiec poświęcony Bitwie pod Dubienką, stoczonej 18 lipca 1792 r. w czasie wojny polsko-rosyjskiej o Konstytucję 3 Maja (fot. 3). Najważniejszym zabytkiem Dubienki jest neobarokowy kościół rzymskokatolicki Trójcy Przenajświętszej murowany, wzniesiony w 1865 r. Wcześniej był wielokrotnie niszczony (fot. 4). Herbem Dubienki jest drzewo dębu oplecione wężem, w polu herbu widnieje data "1587" a pod nią litery "SRM" - skrót od "SACRAE REGIAE MAJESTATIS". Herb ten widnieje na budynku ratusza (fot. 5).



 

Gmina Dubienka od wschodu graniczy z Ukrainą. Pod względem hydrograficznym teren gminy  położony jest w dorzeczu Bugu (fot. 1), który stanowi jej wschodnią granicę na długości około 24 km. Zapóźnienia w rozwoju przemysłu w rejonie nadbużańskim teraz stają się atutem gminy. Gwałtownie rozwijająca się turystyka i ekologiczne rolnictwo mogą być dźwignią rozwoju Gminy Dubienka. Atuty ekologiczno-rolnicze Gminy Dubienka mają też niezwykłe walory widokowe, które same w sobie są wartością nie do przecenienia.




 


W ordynacji dla miasta Dębno (ówczesna nazwa Dubienki) z 15 grudnia 1589 r. król Zygmunt III Waza zezwolił na budowę ratusza. Wielowiekowe starania doprowadziły do wybudowania obecnej siedziby UG, zwanej wówczas magistratem.  Budowę rozpoczęto w 1904, zakończono 5 września 1905 (fot. 1).  W Dubience stoi też bizantyjsko – ruska cerkiew murowana. Wybudowana została na miejscu swej poprzedniczki w l. 1908-1909 (fot. 2).  Ślady miejskiej przeszłości Dubienki widoczne są w postaci rynku. Rośnie na nim sporo drzew, ale stoją też mieszczańskie domy z II poł. XIX w. (fot. 3) , drewniane domy (fot. 5) i  dom wybudowany w dwudziestoleciu międzywojennym w l. 1923-25. (fot. 4).



 



W drewnianym domu przy ul. 3 Maja znajduje się Izba Pamięci (fot. 1, 2 i 3).  W centrum Dubienki charakterystyczna jest drewniana zabudowa (fot. 4) i widoczny, chociaż zadrzewiony rynek (fot. 5). 



 


W Dubience dominuje niska zabudowa, z charakterystycznymi dla tej części Polski spadzistymi dachami (fot. 1). Najokazalszą budowlą w Dubience jest Kościół pod wezwaniem Św. Trójcy. Położony nieopodal rynku  stanowi istotny akcent architektoniczny osady (fot. 2, 4 i 5). Wejście na teren kościelny prowadzi przez dzwonnicę z 1882 r., na której zawieszone są dwa dzwony (fot. 3). Utrzymany w stylu barokowym, posiada skromny wystrój architektoniczny o charakterze prowincjonalnym. Został zbudowany w okresie od 12 września 1863 (położenie pierwszej cegły przez ks. proboszcza Wojciecha Makarę) do 1 listopada 1865, kiedy to odbyło się poświęcenie i pierwsze nabożeństwo.



 



Dwa ołtarze boczne wykonane w stylu barokowym w XIX w. Znajdują się w nich obrazy św. Antoniego i Zwiastowania w lewym oraz św. Mikołaja i św. Józefa w prawym (fot. 1). Rokokowy ołtarz główny z II poł. XVIII wieku pochodzi z kościoła bernardynów w Radecznicy (fot. 2 i 3). W ołtarzu umieszczony jest obraz Najświętszej Marii Panny osłonięty metalową sukienką (fot. 4). Przy bocznym oltarzu umieszczone są liczne wota dziękczynne od wiernych (fot. 5).



 


Ambona rokokowa z II poł. XVIII w., pochodząca z kościoła bernardynów w Radecznicy (fot. 1). Z tego kościoła pochodzi też konfesjonał (fot. 2). Jest obraz Św. Mikołaja w srebrnej sukience (fot. 3) oraz dwie rzeźby bernardyńskich zakonników w bocznym ołtarzu, pierwotnie stanowiące część ołtarza głównego (fot. 4) i obraz Św. Antoniego w srebrnej sukience (fot. 5).




Kościół Trójcy Przenajświętszej – rzymskokatolicki parafialny w Dubience ma ciekawe, chociaż dość surowe wnętrze w stylu neobarokowym (fot. 1 i 2).  Obok kościoła stoi figura Dobrego Pasterza - Jezusa Chrystusa (fot. 3). Kapliczki przydrożne, krzyże i znaki wiary - jest ich w gminie kilkanaście. Ponadto liczne kapliczki i krzyże znajdują się w pozostałych miejscowościach parafii Dubienka, które nie należą do gminy Dubienka, szczególnie w Mościskach gm. Dorohusk (krzyże drewniane oraz kaplica murowana o wymiarach 2x3 m wybudowana przez mieszkańców w 1935 r.) i w Grobelkach gm. Białopole.  W większości zostały ufundowane przez mieszkańców poszczególnych wsi po drugiej wojnie światowej i nie przedstawiają większej wartości historycznej. Stanowią piękny przykład duchowości mieszkańców tej ziemi.  Na fot. 5 - kapliczka w Skryhiczynie.




 




Fot. 1 - kapliczka w miejscowości Holendry. Fot. 2, 3 i 4 - kapliczki w Kajetanówce. Fot. 5 - krzyż w Mateuszowie.



 


Fot. 1, 2 i 3 - krzyże przydrożne w Kajetanówce. W te krajobrazy wkomponowane są ludzkie siedziby a drewno służy nie tylko jako budulec, ale także materiał rzeźbiarski (fot. 4 i 5).




 


Fot. 1 - i jeszcze kapliczka w Mateuszowie. Fot. 2 - Cmentarz żołnierzy polskich i rosyjskich poległych w 1920 r. Według przekazów na cmentarzu spoczywa 25 żołnierzy polskich i 30 rosyjskich. W 1943 r. pochowano na nim 2 lotników radzieckich z zestrzelonego w okolicy samolotu. Fot. 2 i 3 - najbardziej znanym pomnikiem w gminie Dubienka jest Kopiec Tadeusza Kościuszki w Uchańce, upamiętniający żołnierzy polskich poległych w sławnej bitwie pod Dubienką, stoczonej 18 lipca 1792r. przez dywizje T. Kościuszki z wojskami rosyjskimi. Kopiec usytuowany został na błoniach wsi Uchańka w miejscu rozlokowania wojsk polskich. Fot. 5 - dość znanym pomnikiem jest ustawiony na granitowym cokole na centralnym placu w Dubience czołg T-34.



 


Fot. 1 - w centrum stoi też mały pomnik poświęcony bohaterowi z Powstania Styczniowego Mikołajowi Nieczaji. Fot. 2, 3 i 4 - współczesna Dubienka. Fot. 5 - tuż za osadą zaczynają się atrakcyjne tereny turystyczne.



 



Bug jest jedną z ostatnich rzek w Europie o nieuregulowanym korycie. Często meandrując tworzy wyjątkowo malownicze widoki. Można powiedzieć, że rośnie sława tej rzeki wśród turystów całej Europy.



 


W wodach rzek i jezior Gminy Dubienka występują m.in. szczupaki, sandacze, karpie, liny, leszcze, płocie, okonie, bolenie, tołpygi i wiele innych gatunków ryb. Na Bugu łowione są rekordowe okazy suma.







Przez teren gminy prowadzą dwa szlaki turystyczne.
Szlak Tadeusza Kościuszki - niebieski szlak turystyczny na terenie województwa lubelskiego o długości ok. 120,5 km od Kopca Tadeusza Kościuszki w Uchańce do dworca PKP w Krasnymstawie. Przebiega przez Skierbieszowski Park Krajobrazowy.
Nadbużański szlak rowerowy – czerwony szlak turystyczny na terenie województwa lubelskiego o długości 288 km od Janowa Podlaskiego do Hrubieszowa.


 



Fot. 1 - zabytkowy jesion, który jest pomnikiem przyrody. Na terenie Gminy Dubienka leży Strzelecki Park Krajobrazowy utworzony w 1983 r. W zasobach łowisk leśnych występuje zwierzyna gruba, głównie jeleń, sarna, dzik i łoś (fot. 2). Wśród zwierzyny drobnej poluje się na lisy, zające, bażanty i kuny. Bardzo popularna jest też turystyka rowerowa (fot. 4). Pojawiają się nowe gospodarstwa agroturystyczne. (fot. 5).