Informacje
Na zdjęciu powyżej - Klasztor Cystersów w Koprzywnicy (zobacz na mapie). Najcenniejszy zabytek Gminy Koprzywnica.
W okolicach Koprzywnicy w czasach przedchrześcijańskich istniał bardzo silny ośrodek kultu ognia. Osada nad Koprzywianką istniała już w początkach XII wieku. W dawnej historiografii występuje jako Pokrzywnica ( nazwa Koprzywnica jest czechizmem ). W 1185 r. książę Kazimierz Sprawiedliwy sprowadził z burgundzkiego Morimondu cystersów, które wysyłało swoich wychowanków do wielu klasztorów w Europie. Mikołaj Bogoria Skotnicki h. Bogoria (1150- 1238) – rycerz, komes (darczyńca Cystersów) podarował w 1185 r. – Koprzywnicę. Dokumentem księcia Bolesława V Wstydliwego z 8 grudnia 1268 r. osada targowa Koprzywnica uzyskała prawa miejskie na prawie magdeburskim (na wzór miasta Krakowa).
Pisemna wzmianka o Koprzywnicy pochodzi z 1280 i związana jest ze zwycięstwem Leszka Czarnego pod Koprzywnicą, nad wojskami Księcia ruskiego Lwa, po którym Leszek Czarny, uderzył na ziemie pogranicza, zdobywając m.in. Przeworsko.
Koprzywnica jest jedną z najstarszych osad w regionie sandomierskim. Rozwinęła się przy erygowanym w 1183 - 1185 r. opactwie cystersów, do którego należała do końca XVIII w. Położona przy średniowiecznym szlaku z Zachodu przez Śląsk, Kraków na Sandomierz i Ruś, otrzymała prawa miejskie w 1268 r., niszczona przez najazdy Tatarów w 1241 i 1259/60, pożary w 1494, 1657, 1891, utraciła prawa miejskie w 1864 r. i ponownie je uzyskała w roku 2000.
Jak podaje kronika Janka z Czarnkowa, na krótko przed swą śmiercią nocował w klasztorze cystersów Kazimierz Wielki. W 1606 miał tu miejsce rokosz szlachty przeciwko Zygmuntowi III Wazie pod przywództwem Mikołaja Zebrzydowskiego.
Parafia w Koprzywnicy pod wezwaniem Wszystkich Świętych wzmiankowana jest od 1268 r. W Koprzywnicy wymieniane są w źródłach jeszcze dwa kościoły - pod wezwaniem św. Leonarda zbudowany z kamienia i cegły, stanowił oratorium dla oo. Cystersów, rozebrany ok. 1530 r. i drewniany pod wezwaniem św. Ducha z funkcjonującym przy nim przytułkiem i szpitalem. Ośrodek dawnej osady i miasta stanowił zachowany prostokątny rynek z położonym po jego północno-wschodniej stronie kościołem pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej w miejscu kościoła Wszystkich Świętych. Pomiędzy rynkiem a położonym na zachód dawnym opactwem cystersów prowadzące z rynku ulice wyznaczają dawny wydłużony plac targowy. Obecnie Koprzywnica jest ośrodkiem administracyjnym miasta i gminy.
Miasto i Gmina Koprzywnica - wizualizacja
|
||||
Koprzywnica leży w województwie świętokrzyskim w południowo - zachodniej części powiatu sandomierskiego. Gmina położona jest przy drodze krajowej Kraków - Sandomierz na krawędzi doliny Wisły. Powierzchnia gminy wynosi około 6 935 ha, a samego miasta 1 788 ha. Fot. 1, 2 i 4 - pocysterski kościół pw. NMP i św. Floriana w Koprzywnicy, zbudowany w pierwszej ćwierci XIII w. Zniszczony podczas najazdu tatarskiego w 1241 r., przebudowany w XV w. i XVIII w. Wtedy dodano późnobarokową fasadę, przebudowano okna i zmieniono wyposażenia wnętrza. Fot. 3 i 5 - przylegające do kościoła wschodnie skrzydło dawnego klasztoru cystersów z zachowanym kapitularzem z XIII w., w którym sklepienie wspiera się na dwóch kolumnach. |
||||
Rynek w Koprzywnicy z kościołem pw. Matki Boskiej Różańcowej z 1470 r., rozbudowanym w stylu barokowym w XVII wieku (fot. 1, 2, 3 i 4). Fot. 5 - most na Koprzywiance i fragment drogi krajowej Sandomierz - Kraków. |
||||
Fot. 1 i 2 - Wisła w Gminie Koprzywnica. Po drugiej stronie rzeki widoczny Tarnobrzeg. Gmina słynie z licznych sadów (fot. 3). Oprócz słynnego pocysterskiego klasztoru w Koprzywnicy na terenie gminy można spotkkać inne ciekawe zabytki (fot. 4 - odrestaurowany dworek w miejscowości Niedźwice. Krajobraz w okolicy Koprzywnicy jest bardzo urozmaicony. Tworzą go pagórki opadające ku dolinie Wisły, liczne wąwozy, pasy pól uprawnych, łąk, sadów, niewielkie zagajniki, jak i duże lasy. Prawdziwą ozdobą tej ziemi są liczne kapliczki i znaki wiary (fot. 5). |
||||
|
||||
Obecnie kościół parafialny pw. św. Floriana, dawniej kościół klasztorny oo. Cystersów, po kasacji zakonu został zamieniony na kościół parafialny. Jest budową bazylikową, trójnawową, systemu filarowego z transeptem i prostokątnym prezbiterium. Najbardziej charakterystycznym elementem kościoła koprzywnickiego widocznym z daleka jest piękna barokowa wieża przypominająca odwrócony do góry kielich bez podstawy zwany kulawką. Fot. 5 - wschodnie skrzydło klasztoru. |
||||
Kapitularz z doskonale zachowanymi kolumnami romańskimi (fot. 1, 2 i 3) Kościół jest jednym z najcenniejszych przykładów architektury romańskiej, która tutaj zaczyna posługiwać się w budowie sklepień ostrołukiem i używa do tego ciosu. Uderza bardzo staranna i solidna technika budowy, przykuwa uwagę harmonijny rozkład przestrzeni, piękny rytm arkad, gurtów i żeber sklepiennych. Filary i półkolumny są zdobione płaskorzeźbionymi ornamentami geometrycznymi i roślinnymi. Zworniki zdobione są tzw. dekoracją plecionkową. |
||||
Dekoracje malarskie wnętrza należą do najważniejszych i najcenniejszych elementów bogatego wyposażenia kościoła. Najstarsze pochodzą z polowy XIV w. i są przedstawione na zachodnim filarze nawy południowej (fot. 3). By zabezpieczyć fresk przed dalszym zatarciem i uszkodzeniem założona została na niego ozdobna kuta krata. | ||||
|
||||
Bardzo ciekawym zabytkiem ze względu na kształt jest sarkofag Niedrzwickich z 1581 r. wykonany przez rzeźbiarza Santi Gucci (fot. 1 i 2). Ołtarz główny (fot. 3) wybudowany przed 1645 r. w stylu barokowym został ufundowany przez Opata Zbigniewa Ossolińskiego z Tenczyna. Obraz do niego namalował nadworny malarz króla Władysława IV (sygnowany i datowany „Bartłomiej Strobel 1645 r."), a przedstawia sceny Wniebowzięcia Matki Bożej. Po prawej stronie prezbiterium zwraca uwagę ołtarz Matki Bożej Różańcowej z obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem z pocz. XVII w (fot. 4 i 5). Ołtarz został ufundowany przez opata Franciszka Rzerowskiego na początku XVII w., bogato złocony, jest wykonany w stylu barokowym. |
||||
|
||||
Fot. 1 - obok ołtarza Matki Bożej jest kaplica św. Walentego. W kaplicy ołtarz św. Walentego z obrazem świętego namalowanym na desce w 1650 r. i szkatułka z jego relikwiami. W nawie głównej zobaczymy ambonę z ok. 1713 r. w stylu regencji, którą wybudował ostatni Opat Cystersów Krzysztof Bogoryja Skotnicki (fot. 2 i 3). Obok kościoła i klasztoru stoi dawny dom przeora wzniesiony z fundacji opata Zbigniewa Ossolińskiego w latach 1615 - 1620. Tradycyjnie znany jest pod nazwą dworu opackiego (fot. 4 i 5). |
||||
Fot, 1, 2 i 3 - kościół Matki Boskiej Różańcowej w Koprzywnicy – rzymskokatolicka świątynia powstała w miejscu średniowiecznego kościoła Wszystkich Świętych. Najstarsze części kościoła to dawna kaplica wybudowana w latach 1693-1694. Współczesny wygląd świątyni nadano w latach 1872-1874. Dobudowano wtedy do istniejącej barokowej kaplicy nowe nawy. Od XII wieku do 1821 główny kościół parafialny Koprzywnicy. Zabytkowe młyny: w Koprzywnicy (fot. 4) i miejscowości Trzy Kosy (fot. 5). |
||||
Szczególnymi znakami w krajobrazie sandomierszczyzny są krzyże, kapliczki, figury przydrożne drewniane i kamienne. Każda z nich to kawałek historii tej okolicy. | ||||
Tereny Gmina Koprzywnica są bardzo atrakcyjne pod względem turystycznym. Wisła i jej rozlewiska tworzą niezwykle malownicze krajobrazy. To także raj dla wędkarzy. Przez miasto przepływa niezwykle urokliwa rzeczka - prawdziwe eldorado dla wędkarzy łowiących pstrąga - Koprzywianka, na której to nieopodal kościoła św. Floriana usytuowany jest zbiornik wodny Koprzywianka (fot. 5) w skład którego wchodzi zbiornik „Danusia” i „Hania”, w którym łowić można ryby spokojnego żeru, a także drapieżne szczupaki i okonie. |
||||
|
||||
Przez teren Gminy Koprzywnicy przebiega Szlak Cystersów w Polsce. 6 listopada 2013 roku odbyło się uroczyste otwarcie sacro–turystycznego Szlaku Pątniczego Koprzywnica – Sulisławice. Wzdłuż szlaku pojawiły się figury i krzyże, ufundowane w XIX i XX wieku przez okolicznych mieszkańców a także rzeźby z drewna lipowego, wykonane przez regionalnych artystów w czasie warsztatów rzeźbiarskich w Koprzywnicy (fot. 3 i 4). Sandomierski Szlak Jabłkowy. Kreowanie turystycznej trasy dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego na obszarze powiatu sandomierskiego łączy ciekawe miejsca. Wędrując po okolicy turysta ma możliwość obcowania z naturą, podziwiania nie tylko piękna krajobrazu, ale również wspaniałych zabytków architektury murowanej i drewnianej, czy też zachowanych obiektów architektury dworskiej wraz z pięknym drzewostanem okalających je parków. |
||||