Polska prowincja

Gmina Lesko

Informacje

Na zdjęciu u góry - ratusz miejski w Lesku.

Lesko – gmina miejsko-wiejska w województwie podkarpackim, w powiecie leskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie krośnieńskim.

Siedziba gminy to Lesko (zobacz na mapie).

Według danych z 30 czerwca 2004 gminę zamieszkiwało 11 530 osób.

Historia Leska

Nazwa Lesko ma pochodzić od słowa "leszczyna". W dokumencie z 1436 r. nosi nazwę Lesko, a później Lesco, Lesko, Liesko, Lissko, aż wreszcie ustala się dzisiejsza nazwa. Pod koniec XVIII w. pojawia się zruszczona nazwa Lisko. Dopiero w 1931 r., na wniosek władz miejskich, przywrócono nazwę Lesko.  Pierwotna wioska powstała w miejscu gdzie rozdzielał się stary trakt handlowy wiodący z Biecza, Krosna przez Sanok na Węgry. Wioska ta znajdowała się na terenie obecnej Posady Leskiej i prawdopodobnie została założona przez ludność ruską, która uciekła przed uciskiem Tatarów i bojarów ruskich.  Na przełomie XIV i XV w. Lesko wraz z rozległymi dobrami zostaje nadane Kmitom z Wiśnicza herbu Szreniawa przez króla Władysława Jagiełłę. Lesko jest jedną z wielu wsi należących do tzw. "klucza sobieńskiego", czyli wschodnich posiadłości rodu Kmitów. Prawa miejskie otrzymuje w końcu 1469 r. lub na początku 1470 r. Wtedy wzniesiony zostaje drewniany zamek na terenie zburzonego grodu. Właścicielem i założycielem miasta był prawdopodobnie Stanisław Kmita. W pierwszych latach XVI w. przenosi on swoją siedzibę ze zburzonego przez Węgrów zamku Sobień do Leska. Jeszcze wcześniej, bo w 1490 r. Kazimierz Jagiellończyk nadaje miastu przywilej dający prawo do dwóch jarmarków rocznie i cotygodniowych targów. Z tego okresu do naszych czasów zachowuje się w układzie miasta rynek (obecny Plac Konstytucji) i podstawowy schemat średniowiecznego rozplanowania ulic wybiegających z naroży rynku. W 1488 r. miasto liczy 300 ludzi.  Po śmierci Stanisława Kmity w 1538 r. Lesko staje się własnością jego starszego brata Piotra i zostaje praktycznie stolicą wschodnich majątków rodu Kmitów. Piotr Kmita buduje w Lesku zamek i kościół, a także cerkiew (obecnie nie istnieje). Za jego czasów miasto otrzymuje kilka przywilejów nadanych przez króla Zygmunta Augusta. W 1546 r. król zatwierdza statut cechów leskich. W tym okresie zostaje utworzony również sąd specjalny dla zbójników (zw. beskidnikami lub tołhajami) oraz powstaje szkoła parafialna. Wraz ze śmiercią Piotra Kmity kończy się okres dynamicznego rozwoju miasta. Po jego śmierci Lesko przechodzi na pewien czas w ręce Stanisława Stadnickiego - stryja słynnego "diabła łańcuckiego".  W 1772 r. Lesko wchodzi w skład zaboru austriackiego i staje się siedzibą cyrkułu. Miasto zaczyna upadać. Nie ratują sytuacji nawet przywileje otrzymane w 1774 r. W czasie I wojny światowej zniszczenia miasta są niewielkie, jednak liczba zabitych w okolicach Leska jest tak duża, że utworzono nowy cmentarz. Upamiętnieniem tamtych wydarzeń są: znajdujący się naprzeciw ratusza obelisk z 1934 r. oraz odnowiony przez Pana Stanisława Macielę (miłośnika historii miasta) cmentarz wojenny.  W dwudziestoleciu międzywojennym zostaje zelektryfikowane miasto, zbudowano most na Sanie, a w ratuszu powstają archiwum i muzeum miejskie. Działa wytwórnia win i miodów pitnych oraz hurtowy skład win importowanych. Rozwija się handel, przemysł spożywczy, naftowy i drzewny. Tragiczne czasy II wojny światowej nie omijają również Leska i jego mieszkańców. Miasto znajduje się pod okupacją zarówno niemiecką, jak i sowiecką. Największe straty ponosi ludność żydowska, której miejscem kaźni jest Zasław k/Zagórza. Masowej egzekucji Polaków dokonują hitlerowcy na wzgórzu Gruszki w lipcu 1940 r. Na tym terenie wojna nie kończy się w maju 1945 r. Lata powojenne są okresem krwawych zmagań z nacjonalistami ukraińskimi spod znaku OUN - UPA.  Po wyzwoleniu Lesko pełni ważną funkcję ośrodka administracyjnego dla regionu, będąc zarazem siedzibą władz powiatowych i gminnych.  Obecnie, po ostatniej reformie samorządowej, Lesko należy do województwa podkarpackiego i jest stolicą powiatu, pełniąc w nim ważną funkcję ośrodka administracyjnego, gospodarczego i kulturalno-oświatowego. Jest dynamicznie rozwijającym się miasteczkiem, liczącym około 6 tyś. mieszkańców.