niedziela, 17 stycznia 2021 r. Dzisiaj imieniny: Antoniego, Jana, Sabiniana

Polska prowincja

  • rozmiar:
  • A
  • A
  • A

Zwierzyniec

Image

Informacje

Budynek urzędu Miasta i Gminy w Zwierzyńcu.

Zwierzyniec powstał w 1593 r. na terenie tzw. włości Szczebrzeskiej, włączonej do ordynacji zamojskiej przez jej założyciela kanclerza Jana Zamoyskiego. Utworzono tu wówczas drugi w Polsce zwierzyniec myśliwski, ogrodzony 30 kilometrowym parkanem oraz wybudowano okazały dwór modrzewiowy. Dało to początek i nazwę miejscowości.

W wieku XVII Zamoyscy podejmowali tu znakomitych królewskich gości: Władyslawa IV, Jana Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowskiego.

 To w Zwierzyńcu rozkwitła miłość Marii Kazimiery D'Arguin i Jana Sobieskiego. W latach 1741-47 Teresa i Tomasz Zamoyscy w podzięce za narodziny długo oczekiwanego syna Klemensa wybudowali kościół barokowy na jednej z wysp stawu, wykonanego w poprzednim stuleciu przez jeńców tureckich i tatarskich. Na początku XIX wieku Zamoyscy przenieśli do Zwierzyńca Zarząd Ordynacji Zamoyskiej, do wybudowanego w tym celu kompleksu klasycystycznych gmachów. Dało to impuls do intensywnego rozwoju miejscowości. Wybudowano wtedy domy dla urzędników ordynackich, o których wykształcenie bardzo dbano, wysyłając ich na kształcenie za granicę. Zatrudniano też cudzoziemskich specjalistów z Anglii, Włoch, Niemiec. Pracowali oni w powstających zakładach przemysłowych takich jak pierwsza w Polsce fabryka maszyn rolniczych (1804) czy funkcjonujący do dziś browar (1806 r).

W czasie Powstania Listopadowego Zwierzyniec był miejscem postoju i przemarszu wojsk powstańczych z gen. Józefem Dwernickim i Piotrem Wysockim. Powstanie styczniowe zaznaczyło się zwycięską bitwą pod pobliską Panasówką. Jej śmiertelne ofiary, z węgierskim ochotnikiem mjr Edwardem Nyary, złożono we wspólnej mogile na skraju miejscowości. W 1901 r. pomoc i schronienie znalazł tu zbieg z Petersburga, Józef Piłsudski. Ordynaccy leśnicy pomogli mu przedostać się nielegalnie przez granicę z Galicją na Tanwii.

Na przełomie XIX i XX w Zwierzyniec stał się modną miejscowością letniskową. Z myślą o letnikach i mieszkańcach urządzono park zwany ogrodem skarbowym i umieszczono w nim pomnik szarańczy przeniesiony z Hamernii. W 1905 roku definitywnie rozebrano ogrodzenie zwierzyńca myśliwskiego. Świadkiem krwawych zmagań I wojny światowej jest cmentarz wojenny, kryjący groby osób kilku narodowości. We wrześniu 1939 r. przez Zwierzyniec prowadził szlak bojowy Stefana Roweckiego i Stanisława Sosabowskiego. W Ordynacji ukrywało się wiele osób, m.in. gen. Stanisław Tatar i Jerzy Wasowski. W czasie okupacji był tu prężny ośrodek 9 p.p. Armii Krajowej. Hitlerowcy urządzili w Zwierzyńcu obóz dla jeńców francuskich, przekształcony potem w obóz przejściowy dla pacyfikowanej i wysiedlanej ludności Zamojszczyzny. W ratowaniu dzieci z tego obozu osobiście zaangażował się ordynat Jan Zamoyski i jego żona Róża. Wejście na te tereny Armii Czerwonej w lipcu 1944 r. wcale nie oznaczało końca walk i nastania spokoju. 350 letnia Ordynacja Zamoyska została rozwiązana. Ostatni ordynat pod fałszywymi zarzutami trafił na kilka lat do więzienia. Zwierzyniec wyszedł obronną ręką, ale nowe części miejscowości trzeba było odbudować. W 1990 r. Zwierzyniec otrzymał prawa miejskie.

Strona główna | Zwierzyniec |

                   Zwierzyniec historyczny

 
Najciekawsze zabytki i i historyczna część Zwierzyńca znajduje się w rozległym parku, w centrum  którego jest malowniczy staw (fot. 1). Historyczny i zabytkowy jest założenie zieleni z układem wodnym z XVIII w. Najbardziej charakterystycznym i rozpoznawalnym zabytkiem Zwierzyńca jest kościół św. Jana Nepomucena, wzniesiony w latach 1741- 47 według projektu Columbaniego (fot. 2, 3 i 4). Przez park przepływa rzeka Wieprz (fot. 5), która zasila staw.


Kościół położony jest na wyspie z dojściem przez most (fot. 1 i 2), i często zwany jest "kościołem na wodzie". Został wzniesiony z fundacji Tomasza i Teresy z Michowskich Zamoyskich, i początkowo używany był jako kaplica. Z czasem został powiększony o boczne skrzydła. O szczególnych wartościach zabytkowych kościoła decyduje późnobarokowa architektura oraz XVIII-wieczne polichromie Łukasza Smuglewicza. Fot. 3 - procesja na wodzie podczas odpustu św. Jana Nepomucena. Przy kościele jest dzwonnica drewniana wieżowa, wzniesiona w 1 ćw. XX w. (fot. 4). Całość uzupełnia kamienna figura Matki Boskiej z Lourdes z 1905 r, projekt - B. Madeyskiego (fot. 5).


 
Fot. 1 i 2 - Zespół Zarządu Ordynacji Zamojskiej - gmach główny z 2 ćw. XIX w - obecnie znajduje się w nim szkoła. Budynek późnoklasycystyczny murowany, otynkowany, wzniesiony na planie prostokątnym.
Fot. 3 - Zespół Zarządu Ordynacji Zamojskiej - budynek boczny, murowany, z poł. XIX w. - obecnie świetlica i stołówka. Fot. 4 - Zespół Zarządu Ordynacji Zamojskiej - oficyna zach., murowana, z 1 ćw. XIX w - obecnie internat. Fot. 5 - Zespół Zarządu Ordynacji Zamojskiej - budynek boczny tzw. "Prałatówka", murowana, z 1 ćw. XIX w. - obecnie mieszkania.

Fot. 1, 2 i 3 - Zespół Rezydencji Plenipotenta Ordynacji - willa murowana, wzniesiona na planie prostokąta, na wysokim podmurowaniu. Budynek oszalowany z zewnątrz deskami ze snycerką, z zachowanym wystrojem architektonicznym wewnątrz ( gzymsy, kominki). Wzniesiony w latach 1889-90. Obecnie siedziba Roztoczańskiego Parku Narodowego. Fot. 4 - wozownia, murowany budynek z kamienia, parterowy, przekryty dachem dwuspadowym z lukarnami, z końca XIX w. Fot. 5 - kamień w formie prostopadłościanu, upamiętniający zwalczenie plagi szarańczy w 1711 r.


Fot. 1 - browar, wzniesiony w latach 1802 - 1806. Czynny do dnia dzisiejszego. Fot. 2 i 3 - Zwierzyńczyk, zabytkowy układ wodno-pałacowy. Fot. 4 i 5 - specyficzna, drewniana zabudowa Zwierzyńca.

Zwierzyniec współczesny i turystyczny

Zwierzyniec ma wybitne walory przyrodnicze, kulturowe i historyczne i dlatego określny jest jako stolica Roztocza. Ponad połowę gminy zajmuje Roztoczański Park Narodowy. Przez gminę i Zwierzyniec przepływa rzeka Wieprz (fot. 1). Wielką atrakcją turystyczną Zwierzyńca jest malowniczy staw "Echo< który jest jednocześnie głównym kąpieliskiem (fot. 2, 3 i 4). Położony w pięknym lesie staw jest kwintesencją ekologiczno - turystycznych walorów Zwierzyńca. Odbywają się tu spływy kajakowe po Wieprzu i pobliskiej Tanwi, stworzono tu wiele ścieżek rowerowych (fot. 5 - ścieżka rowerowa na Floriankę).

 
Na wzgórzach okalających Zwierzyniec zachowały się piękne drzewostany, które otoczył swoją opieką Roztoczański Park Narodowy od chwili swego powstania, czyli od 1974 r. RPN ma piękne otoczenie swojej siedziby (fot. 1), a bramy są również wkomponowane w piękną przyrodę (fot. 2).
Fot. 3 i 4 - Ośrodek Edukacyjno-Muzealny Roztoczańskiego Parku Narodowego. Ośrodek oddany został do użytku w 1994 r. Usytuowany jest na pograniczu zabytkowej części Zwierzyńca na terenie Parku. Stanowi swoistego rodzaju "bramę" do Parku. Przy Ośrodku biorą początek ścieżki poznawcze i trasa rowerowa, przechodzą tędy szlaki turystyczne. Fot. 5 - Stare, drewniane budownictwo okolic Zwierzyńca.



Fot. 1 i 2 - stare budownictwo w okolicy Zwierzyńca. Fot. 3 i 4 - kaczki w zwierzynieckim parku w zimowej porze. Fot. 5 - fragment odrestaurowanego Zwierzyńczyka.


Fot. 1, 2, 3, 4 i 5 - współczesny Zwierzyniec w czasi śnieżnej zimy. Śnieg podkreśla tylko urok tej miescowości, która przypomina nieco górski kurort.