niedziela, 12 marca 2017 r. Dzisiaj imieniny: Bernarda, Grzegorza, Józefiny

Polska prowincja

  • rozmiar:
  • A
  • A
  • A

Wybrane miejsca

Wiecej »

Klimaty prowincji


Galeria polskiej prowincji


 

Stary Nałęczów.

Zafascynowani polską prownicją

      Malarstwo o polskiej prowincji. Na zdjęciu obok:
        Maksymilian Gierymski "Wiosna w miasteczku".

więcej >>

Stanisław Staszic

Strona główna | Wielcy ludzie polskiej prowincji |

 

 

Stanisław Staszic (ur. przed 6 listopada 1755 w Pile, zm. 20 stycznia 1826 w Warszawie). Stanisław Staszic był jednym z czołowych reformatorów i uczonych polskiego oświecenia. Mocno związany z Ziemią Hrubieszowską.  Założył tu Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie, stając się tym samym prekursorem w dziedzinie spółdzielczości w Polsce.

Fot. 1 i 2 - "rządcówka" i kuźnia w Dziekanowie, pierwszej siedzibie Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego założonego w 1816 r. przez St. Staszica.
Fot. 3 - jedna z siedzib TRH  w Jarosławcu.   
 


Stanisław Staszic  (1755-1826), polski mieszczanin, ksiądz, uczony, filozof, geolog i geograf, działacz polityczny i oświatowy, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia, prekursor badań terenowych i turystyki górskiej. Studiował nauki przyrodnicze na uniwersytetach w Lipsku, Getyndze i Paryżu. W okresie Sejmu Czteroletniego zwolennik Stronnictwa Patriotycznego, rzecznik reform.
W Królestwie Polskim, w latach 1815-1824, członek Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz dyrektor generalny Wydziału Przemysłu i Kunsztów. Od 1824 honorowy minister w Radzie Stanu. 1816 przekazał swe dobra (10 wsi) na własność chłopom, zobowiązując ich do wnoszenia opłat na cele gminne oraz do wpłacania czynszu do Kasy Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego. 1822 wniósł do Rady Stanu projekt uznania chłopów za wieczystych dzierżawców i wydania zakazu usuwania ich z gospodarstw.
Stanisław Staszic założył w 1816 r. Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie nazywane pierwotnie  Rolniczym Towarzystwem Wspólnego Ratowania się w Nieszczęściach. Powstało ono na ziemiach zakupionych w 1801 roku przez księżnę Annę Sapieżynę z Zamoyskich w imieniu Stanisława Staszica, który stał się ich prawowitym właścicielem w 1811 roku.
W 1822 roku akt powstania Towarzystwa został zatwierdzony przez cara Aleksandra I. Fundacja od samego początku miała charakter spółdzielczy i obejmowała swym zasięgiem wsie: Białoskóry, Bohorodyca, Busieniec, Czerniczyn, Dziekanów, Jarosławiec, Poberażany, Putnowice i część Szpikołos, a także osadę Podzamcze i wójtostwo hrubieszowskie. Kontrakt podpisało 329 gospodarzy z terenów, które weszły w skład Towarzystwa. Na czele towarzystwa stał prezes, który jednocześnie pełnił funkcję wójta. Początkowo stanowisko prezesa było dziedziczone przez członków rodziny Grotthusów. Trwało to do 1885 roku kiedy to ówczesne władze rosyjskie postawiły na czele Towarzystwa Komisarza Rządowego, ograniczając tym samym działalność fundacji. Prezes od samego początku miał do pomocy Radę Gospodarczą, w skład której wchodzili przedstawiciele członków Towarzystwa. Początkowo siedziba władz Znajdowała się w Dziekanowie. Zgodnie z ustawą Towarzystwa chłopi zostali zwolnieni z pańszczyzny i otrzymali prawo dziedzicznej własności ziemi.
    Towarzystwo posiadało również dobra stanowiące tzw. „własność wspólną” : młyny, stawy, tartaki, cegielnie, kuźnie, folusze, browary, wytwórnię wódek i innych trunków w Hrubieszowie oraz karczmy i lasy, z których dochód przeznaczało na prowadzenie szkół, kształcenie zdolniejszej młodzieży na poziomie wyższym niż podstawowy, a także na prowadzenie szpitala oraz opiekę nad sierotami i starcami, pomoc ogniową oraz ubezpieczenie. Towarzystwo utworzyło również w Hrubieszowie bank pożyczkowy, który udzielał głownie pożyczek na rozwój gospodarstw.
    Działalność pierwszej w Europie spółdzielni rolniczej została zawieszona w 1945 roku, a ostatecznego jej rozwiązania dokonano w 1951 roku na mocy dekretu Bolesława Bieruta

Fot. 1 - pomnik St. Staszica w Hrubieszowie. Fot. 2 - pomnik St. Staszica w Jarosławcu.
Fot. 3 - ekspozycja poświęcona St. Staszicowi w Muzeum im. ks. St. Staszica w Hrubieszowie.

 

 

« Powrót